پرفشاری خون عللی ارثی و محیطی دارد و توصیه می‌شود از اوایل عمر با اصلاح شیوه زندگی و پیروی از رژیم غذایی سالم و فعالیت جسمی مداوم در جهت پیشگیری از آن اقدام کرد و تاکید می‌شود فشارخون همه افراد از 3 سالگی به بعد به طور دوره‌ای اندازه‌گیری شود. حتی پرفشاری خون خفیف نیز می‌تواند پرعارضه باشد. پیشگیری و کنترل آن باعث سلامتی و زندگی طولانی‌تر با کیفیت بهتر می‌شود.

آیا تغذیه با پرفشاری خون ارتباطی دارد؟ بیشتر مردم از میان عوامل غذایی مرتبط با فشارخون، نمک را می‌شناسند، در حالی که هرجند فشارخون بیش از نیمی از افراد به نمک حساس است، اما عوامل دیگری نیز در این امر دخیل می‌باشند که عبارتند از:

1-    کنترل وزن: چربی اضافی ذخیره شده در بدن به ویژه چربی ناحیه شکمی می‌تواند باعث افزایش فشارخون شده و در نتیجه خطر بروز حمله قلبی و مغزی را افزایش دهد. کاهش وزن به تنهایی یکی از موثرترین درمان‌های غیردارویی برای مبتلایان به پرفشاری خون می‌باشد.

2-    فعالیت جسمی: فعالیت فیزیکی می‌تواند به طور غیرمستقیم به پیشگیری از فشار خون بالا کمک کند، فعالیت‌های هوازی مانند ورزش و فعالیت‌هایی که زمان انجام آنها نسبتاً طولانی‌تر می‌باشد و با شدت متوسط انجام می‌شوند از طریق کنترل وزن باعث کاهش فشارخون می‌شوند.

3-    کاهش مصرف نمک (سدیم): نمک در افزایش فشارخون بسیاری از افراد تاثیر دارد. تحقیقات انجام شده روی جمعیت‌های مختلف نشان می‌دهد که مصرف زیاد سدیم باعث افزایش فشارخون می‌شود. سال‌های قبل بسیاری از تحقیقات فقط سدیم را عامل پرفشاری خون می‌دانستند ولی امروزه اهمیت مجموع اثرات سدیم و کلر نشان داده شده است. افراد مبتلا به بیماری‌ها مزمن کلیه یا دیابت، کسانی که یکی یا هر دو والدین آنها مبتلا به پرفشاری خون هستند و افراد بالای 50 سال با مصرف نمک شانس بیشتری برای ابتلا به پرفشاری خون دارند.  محدود کردن مصرف نمک، برای چنین افرادی، می‌تواند فشارخون را تا حدی پایین بیاورد. کاهش مصرف سدیم علاوه بر کنترل فشارخون بالا، سبب پیشگیری از ابتلا به این بیماری نیز می‌شود.

4-    افزایش مصرف پتاسیم: در افراد مبتلا به فشارخون بالا، مصرف مقادیر کافی مواد غذایی حاوی پتاسیم از حملات مغزی جلوگیری می‌کند. بسیاری از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که پتاسیم هم در پیشگیری و هم در درمان پرفشاری خون موثر است. برای افزایش مصرف پتاسیم توصیه می‌شود میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات و غلات استفاده شوند. ازعلائم کمبود پتاسیم ضعف(به خصوص در پاها)، احساس کرخی، گرفتگی ماهیچه‌ها، ضربان قلب نامنظم، تشنگی و ادرار بیش از حد می‌باشند.

5-    منیزیوم یک عنصر مهم در جلوگیری از انقباض عضلات صاف رگ‌ها به شمار می‌رود.از این رو به عنوان گشادکننده عروق می‌تواند در تنظیم فشارخون ایفای نقش کند. در مطالعات متعدد ارتباط مثبتی بین میزان منیزیوم دریافتی و جلوگیری از پرفشاری خون گزارش شده است. دریافت مقادیر مناسبی منیزیوم از طریق منابع غذایی مثل سبزیجات با برگ سبز تیره، مغزها، حبوبات، نان و غلات سبوس دار و غذاهای دریایی توصیه می‌شود. تأثیر چربی در تصلب شرائین نشان داده شده است. اما اثرات مستقیم چربی بر فشارخون هنوز قطعی نیست. با این حال، از آن جا که پرفشاری خون و بیماری‌های قلبی و عروقی در بیشتر موارد با هم ایجاد می‌شوند و همچنین کاهش مصرف چربی در کاهش وزن موثر است پس چربی به عنوان یک عامل تغذیه‌ای در ایجاد بیماری موثر است. در بیشتر موارد یک رژیم غذایی با چربی محدود می‌تواند برای پیشگیری و کنترل پرفشاری خون مناسب باشد.

6-    کاهش میزان مصرف چربی: تاثیر چربی در تصلب شرایین نشان داده شده است. اما اثرات مستقیم چربی بر فشارخون هنوز قطعی نیست. با این حال، از آنجا که پرفشاری خون و بیماری‌های قلبی و عروقی در بیشتر موارد با هم ایجاد می‌شوند و همچنین کاهش مصرف چربی در کاهش وزن موثر است. پس چربی به عنوان یک عامل تغذیه‌ای در ایجاد بیماری موثر است. در بیشتر موارد یک رژیم غذایی با چربی محدود می‌تواند برای پیشگیری و کنترل پرفشاری خون مناسب باشد.

آیا برای پیشگیری و کاهش فشارخون پرهیز غذایی لازم است؟ از مصرف غذاهای شور از جمله گوشت به شکل نمک سود شده، کنسروی، همبرگری، سوسیس و کالباس به دلیل سطح بالای سدیم آنها، سبزی‌هایی که در آب نمک کنسرو شده‌اند، چیپس، پفک، خیارشور، ماهی‌های شور و دودی و سایر غذاهای فرآوری شده که نمک آنها زیاد است باید اجتناب شود. همچنین مصرف غذاهای چرب و انواع سس‌ها نیز باید محدود شود. رعایت موارد بهداشتی ذکر شده در مجموع می‌تواند در پیشگیری و درمان فشارخون و در نتیجه کاهش بیماری‌های قلبی عروقی ومرگ متعاقب آن جلوگیری نماید.

تهیه و تنظیم: لیلا شورورزی واحد بهبود تغذیه جامعه دانشکده علوم پزشکی نیشابور